Nederlandse praktijkrichtlijn NPR 13201:2017
De Nederlandse praktijkrichtlijn NPR 13201 geeft lichtontwerpers handvaten bij het ontwerpen van verlichting voor de openbare ruimte. In dit artikel lees je meer over de verschillende verlichtingsklassen in de richtlijn NPR: verlichtingsklassen M, C en P.
Wat is de NPR 13201?
De NPR 13201:2017 is uitgebracht met als doel een uitgangspunt te bieden bij het toepassen van openbare verlichting. De NPR geeft richtlijnen om een keuze te maken in verlichtingskwaliteit. De verschillende verlichtingsklassen geven aan waaraan de verlichting behoort te voldoen.
Verlichtingsklassen M, C en P
In de NPR 13201 wordt onderscheid gemaakt tussen 3 verlichtingsklassen: M, C en P. Elke klasse verwijst naar de gebruiker van de openbare ruimte; gemotoriseerd (Motorised), Conflict en voetganger (Pedestrian). Elke verlichtingsklasse bestaat uit 6 verschillende opties met elk verschillende eisen aan de verlichting.
De verlichtingsklasse wordt bepaald met behulp van verschillende determineertabellen. In deze tabellen staan parameters die elk een weegfactor hebben. De som van alle weegfactoren bij elkaar (SWF) bepaald welke verlichtingsklasse aangehouden dient te worden.
Parameters die in elke klasse terug komen zijn:
- Maximaal toegestane snelheid
- Verkeersintensiteit (uitgedrukt in % van rijstrookcapaciteit)
- Verkeerssamenstelling (van alle weggebruikers tot enkel motorvoertuigen, trams en bromfietsen)
- Geparkeerde voertuigen
- Omgevingsluminantie (variërend van extreem veel, dynamisch in intensiteit en kleur tot een normale (woon)straat)
Daarnaast worden er nog specifieke parameters per verlichtingsklasse gesteld.
Verlichtingseisen
De verlichtingsklassen geven de verlichtingseisen aan voor elk van de verschillende gebieden in de openbare ruimte. Deze verlichtingseisen bestaan (vaak) uit waardes voor luminantie, verlichtingssterkte en gelijkmatigheid naast specifieke eisen per klasse. Voordat we verder gaan met de eisen per verlichtingsklassen worden hieronder eerst deze begrippen uitgelegd.
Verlichtingseisen
Met luminantie wordt de helderheid van de verlichting uitgedrukt. Deze wordt gemeten in candela per vierkante meter. De luminantie is afhankelijk van veel factoren, onder andere de kijkhoek, de reflectiefactor van een object en de reflectiefactor van de ruimte.
De verlichtingssterkte geeft aan hoeveel licht er op een bepaald oppervlak valt. Dit wordt gemeten in lux. Er wordt onderscheid gemaakt tussen horizontale (gemeten op het wegdek) en verticale verlichtingssterkte.
In technische termen betekent de gelijkmatigheid: de verhouding van de minimale tot de gemiddelde verlichtingssterkte op een oppervlak. In de praktijk betekent dit de mate waarin licht verdeeld wordt in een ruimte. Bij een laag getal is er een lage gelijkmatigheid en spreken we van ‘lichtvlekken’. Bij een hoge gelijkmatigheid is alles egaal verlicht.
Verlichtingsklasse M
Verlichtingsklasse M stelt eisen aan de verlichting voor weggebruikers op doorgaande wegen. Deze verlichtingsklasse is van toepassing op diverse wegen behalve (brom)fietspaden.
Verlichtingsklasse M stelt eisen aan de gemiddelde wegdekluminantie (Lgem gemeten in candela’s per vierkante meter) en de gelijkmatigheid. Voor gelijkmatigheid worden er twee eisen gesteld:
· Een maximum aan U0
· Een minimum aan U1
U0 is de absolute gelijkmatigheid tussen de kleinste en de gemiddelde waarde van de luminantie, U1 is de langsgelijkmatigheid (verhouding tussen de laagste en hoogste wegdekluminantie, in één lijn over het midden van de rijstrook).
Verder worden er specifieke eisen gesteld over de bermfactor EIR. Deze factor zegt iets over de horizontale verlichtingssterkte op een aanliggende strook buiten de rand van een rijbaan, en de drempelwaardeverhoging TI. Die geeft aan welke contrastwaarde van een object nodig is om het nog net zichtbaar te laten zijn bij aanwezigheid van hinderlijke verblinding.
Verlichtingsklasse C
Er wordt gebruik gemaakt van verlichtingsklasse C als verkeersstromen elkaar kruisen of in contact komen met zones die gebruikt worden door voetgangers, fietsers en andere weggebruikers. Denk bij conflictzones aan kruispunten, rotondes en oversteekplaatsen. Er is in deze zones een verhoogd risico op botsingen.
Om de veiligheid in de conflictzone te garanderen, dient de verlichtingssterkte zeker niet lager te zijn dan die van de hoogste verlichtingsklasse van de aansluitende weg of wegen. Aanbevolen wordt om 1 stap hoger te gaan in de verlichtingsklasse. Daarnaast wordt er rekening gehouden met de overgang van verlichtingsklasse C naar verlichtingsklasse M met een speciale formule.
Verlichtingsklasse C stelt eisen aan de horizontale verlichtingssterkte van het wegdek (Egem gemeten in lux) en de algemene gelijkmatigheid van de verlichtingssterkte Uh (verhouding tussen de kleinste en de gemiddelde waarde van de verlichtingssterkte).
Verlichtingsklasse P
De eisen in verlichtingsklasse P zijn afgestemd op de visuele behoeftes van weggebruikers op voet- en fietspaden en gebruikers van gemotoriseerde voertuigen met lage snelheden. Deze verlichtingsklasse stelt eisen aan de verlichting om de veiligheid te vergroten. Er wordt hierbij onderscheid gemaakt tussen persoonlijke veiligheid en sociale veiligheid. Persoonlijke veiligheid zorgt ervoor dat voetgangers en fietsers obstakels of andere gevaren tijdig zien. Sociale veiligheid gaat over het in kunnen schatten van de vriendelijke of minder vriendelijke intenties van een medeweggebruiker.
In zones waar verlichtingsklasse P wordt toegepast moeten weggebruikers zich ook goed kunnen oriënteren. Belangrijk onderdeel van oriëntatie is gezichtsherkenning. Daarom wordt er in deze verlichtingsklasse onderscheid gemaakt tussen horizontale en verticale verlichtingssterkte.
Benieuwd waar uw verlichting aan moet voldoen?
De NPR 13201 bestaat nog uit meer richtlijnen dan alleen de beschrijving van de verschillende verlichtingsklassen. De lichtexperts van Lightronics weten alles van de NPR en kunnen u goed adviseren bij het kiezen van uw verlichting. Bent u benieuwd waar uw verlichting aan moet voldoen? Vraag een lichtberekening aan!
Meer weten over licht?
Neem eens een kijkje bij onderstaande artikelen en verdiep je nog meer in de wereld van licht.